Thlalak

    Pu Hrekima clinic a\anga ka chhuah chuan khua a lo thim ruih tawh a. Thlasik ni a nih tawh vang a nih dawn hi ka’n ti tak nain ka sana ka bih a, a lo tlai viau tawh hrim hrim. Ka tum aia ka tlai avang ni hran loin ka thin a rim deuh \un a, ka lungawi lutuk lo. Ka lo rin dan chuan Pu Hrekima chuan thu \ha tak tak min hrilh ang a, damdawi \ha \ha min chawh bawk ang a. A clinic ka chhuahsan rual chuan veng hawk tur leh zang huai turah ka inngai a ni. Mahse a lo ni lo. Inentir an tam avangin rei ngial ka nghak a, a fapa zu ngawlvei entir tura hruaitu nu thau deuh pakhat lah khan Pathian thu min sawipui phet a tum a! Mi zawng zawng hnungah ka lut a, ka rin lawk anga fuihna thu lamte sawi ta lo chuan ka chanchin neuh neuh min zawt a, a tawpah ‘Thingtlang hmun fianrial deuhah chawlh hmanga i zin thawven a ngai a ni’ a ti ringawt a!

    Ka dinhmun ka ngaihtuah a, hna lama kan buaizia leh kan in sak laklawh laite mitthlaah a lang a. Ni khat lek pawh chawl hman lo ka nih dan ka ngaihtuah a, chutih kara ani engmah pawh hre loin thingtlang hmun fianriala chawlh hmang tura min ti ringawt chu ka lawm lo zual em em a, han let leha han thin nawk nawk te pawh ka duh rum rum. Mahse chutiang ti ta lem lo chuan kan in lam panin ka inkhalh haw tau bur a.

    Tlangval senior lam, \henawm khawvengin nupui nei ve tawh tura an nawr an nawr chin ka ni a. Sorkar office pakhatah thawkin project pakhat kan buaipui a. Krismas hmaa zial fel a ngaih avangin kan buai angreng khawp mai, chawlhah pawh office kan kal zak zak \hin. In lamah lah in kan rel ve rup a, ka pa a lo upa ta ve deuh bawk nen buaipui tur a tam ve viau. Unau mipa dang nei ta lo chu a \ul \ulah ka phar buai lo thei lo a. Chu’ng vang pawh chu a ni maithei zan ka mu \ha lo em em a, chhungte tana hrehawm khawpin ka thin a chhe hlur bawk a. Ka awm mai mai te pawh hi ka tawt deuh up up reng hian ka hria. Ka hmelah a lo lang chhuak a ni ang, ka nuin inentir turin min ti fo. Ka pa a inrawlh hma erawh chuan inentir tumna em em pawh ka nei lo a, mahse ka pain min tirh luih tak tlatah chuan thuawihin Pu Hrekima ka han pan a ni a, beisei erawh a ang lo hle.

    Chaw min lo eisan vek tawh ka ring a, mahse min lo nghah tak siah chuan kan ei nghal a. Chaw ei laiin ka inentir dan chanchin vel ka han sawi a, ka nu lah chu a lo phur khawp a! Thingtlang kilkhawra min thawn dan ngawt chu a ngaihtuah a. Hnial pawh ka hnial hman hmain Mizoram khaw chhak lama khaw lian vak lo pakhatah kal turin min tifel titih deuh der. Office hna chhuanlama han hnial ka tum viau lahin ka nu chuan, ‘In pu hi i pa \hianpa a ni a, a be fel nghal thei ang’ a ti leh zel bawk si. A tuk maia kal tur chuan phur viau lo chungin ka inbuatsaih ta ringawt.

    Thlasik zing boruak vawt deuh var tawhah Aizawl khawpui hulum kan han chhuahsan chu a tira ka phur loh aiin a phurawm zawk dawn hlein ka hria a. Thingtlang sumo \awng tawh lama kan han insawh boh boh chu a nuam letling phian. Tukverh bula \hu ka nih avang leh chuanpui te zingah hmelhriat ka neih lem loh avangin kawng sir vel leh ral lehlama tlang te ka thlir deuh vung vung a. Eng emaw ti tak chuan mi chhawk viauin ka hria. Nilenga kan tlan hnuin, thim hma deuh hlekin kan tum ram chu kan thleng a. Ral a\anga ka lo beisei lawk aiin an khua pawh a lo lian. Thingtlang khuaah chuan khaw changkang pawl tak niin ka ring a, an khawlai vel pawh a fai thawkhat viau. In tam ber chu Assam type kan tih ang hi a ni a, concrete in tlem a zawng pawh ka hmu thei.

    He khua hi ka nu Rini te khua a ni a. Ka nu nena an tleirawl chhuah hlim a\anga inkawm, pasal an neih pawha \hiana inhmang an ni. A pasal chu he khaw high school-ah hian zirtirtu a nih avangin kum sawm dawn an lo awm tawh a. Ka nuin a phone lawk ang ngeiin an khaw kawt chhuahah chuan min lo hmuak a. Kan khua ti thei tur khawpin an tlangnel tawh a, in leh lo pawh thingtlang khua anga \ha ve pawl neiin an inbengbel tawh hle. Aizawl an lo zing changa kan inah an innghah fo avangin kei pawhin ka nel ve viau a, duat pawh min duat ve \hin hlein ka hria. An fate phaiah lehkha zira an awm avangin an nupa chauhin an lo awm a. An fapa roomah min awmtirin mahni in ang deuh thawa ngaih theih turin min lawm thiam a. Ka huphurh ruk ang ai chuan a nuam viau dawnin a lang.

    Ka khum bul tukverh a\ang chuan \henawma in, kawt zau angreng tak nei hi a hmuh theih a. Thla en lai tak a ni kher bawk a, thingtlang khua mai mai tia ka en hniam ruk em em khaw thleng vel chu ka hmuh phak ang ang ka thlir kual a, kei leh kei lo angin ka lung te pawh a leng ve dawn dawnin ka hria. Aizawl angin zanah thawm a awm rei lo hle a, dar kua a rik chhoh chuan mihring thawm hriat tur a awm mang tawh lo.

    Meizial zu vang vang chunga khua ka chuan kual lai chuan kawmthlang lawka in, kawt zawl zau tak nei ka tih kawngka kha a inhawng a. Nu tar lam tawh hi khur beuh beuh chungin a lo chhuak a. A hnungah chuan nula ni ngei tur hian a rawn zui a, a fanu a nih ka ring. Nula chuan a nu chu kaiin an in kawtah chuan an tei kual a. Rei an tei kual hmain nu zawk chuan ka lam a lo hawi a, min en ta veng veng mai a! An sumhmuna eng an chhit leh thla eng avang chuan a hmel te pawh chiang lo riaiin ka hmu thei. Nula zawk pawh chu a lo hawi chho zawk a, a nu chu a kai lut ta daih a. Zan thum vel ka cham hnu pawh chuan chu mite nufa chu zan tin ka hmu ziah a. An lo chhuah a\anga ka lam hawia a nu zawk a din veng veng hnuin an inkai lut ziah bawk. A tirah kha chuan keimah min thlir a nih hran pawh ka ring lem lo a, mahse zan tin a ngai ang chiah a nih tak zel avang chuan keimah min thlir ni tlatin ka hre tawh. Hlauh ena en chiah ngai lo mah ila mak ka ti ru deuh a, Nu Rini chu an \henawmte chanchin ka zawt ta rawih a.

    Nu Rini sawi dan chuan an kawmthlang nu chu Pi Sangi a ni a. Rilru lam buaina nei a lo ni awm e. A fanu emaw ka tih kha a fanu ni loin a u tunu zawk a ni. A pu nau hi a enkawl chawt a, khawtlang pawhin an fak hle nghe nghe. Thla en zan hian muhil thei loin an kawt velah an lo inzui fo \hin hrim hrim a ni. Nu Rini sawi zel dan chuan Pi Sangi chu rambuai lai a\anga a a lo ni a, pasal pawh nei loin khawngaihthlak takin a awm a ni.

    Thingtlangah te chuan khawpui ang lo tak hian \henawm khawveng an lo inpawh \ha a, Nu Rini chuan an kawmthlangte inah chuan min kalpui hlauh a. Pi Sangi chu ni lum aiin kawngka lam hnungchhawn zawngin a lo \hu a, a phun deuh mawlh mawlh ni mai hian ka hria. A thusawi erawh hriat fiah theih ka nei lem lo. Amah enkawltu ber nula chu a fel khawp mai a, mi a be siam siam reuh a. Kan thawm hriaa Pi Sangi a lo inher chuan a phun nia ka hriat kha a tawp hmak a. Ka mitah tak min enin mak a tih hmel hle. A mit meng chu a fiah kawk ni mai hian ka hria. |awng tumin a ang zua a, mahse engmah sawi loin a mitah chuan mittui a lo luang chhuak a. Mi te pawh a tihrilhhai lek lek. Nula chuan a mittui chu a hruksak a, \hutthlengseiah muttirin puan a sintir a. Rei vak loah chuan a muhil ta ni ngei turin a thaw ta sak sak a.

    Pi Sangi chu a nulat laiin khaw khat nula hmel\ha leh to ber pawl a ni a. Amah heltu eng emaw zat zingah Thankima lo chu a lungkuai zo an awm lo. Thankima nen chuan thianghlim takin an inkawp a, a ruk chuan palai tirh chungchang pawh an sawi ve fo tawh. Mahse zalenna sual boruakin khaw dang ang bawkin a rawn tuam ve a, tlangval kei ka ni inti chin tan tawm bo theih ni hek lo Sangi phal lo chung chungin Thankima pawh chu zalenna sualin a chhuak ve a. Zalenna hmuh hun huna innei turin an intiam nghe nghe.

    Helna hmeh mih tuma India sipai lo chhuak chu an tawrhhlehawm takzet. MNF leh F lo an sawi tawh si lo a, an thlen chin chin chu \ah leh ha \hialna a chang zel ringawt. Sangi te khua chu MNF tamna khua a lo ni bawk a, sipai lo lutte chu a sual ber an ni hial ang tih tur an ni. MNF ni-a an rinhlelh apiang te in chu an hal a, hrilhrutu an awm emaw tih mai turin an ring dik chat chat lehnghal! In hal leh sawisak ringawtah chuan duhtawk ni se a rapthlak lo deuh tur a nih laiin hmeichhe chungah lehzel pawh an \uan a, an chet dan chu rapthlak tih piah lam a ni.

    Nula hmel\ha ve tak Sangi pawh chu a him rei lo chiang hle. Sipai hotupa ber chuan a nu leh pa hmuh lai ngeiin a pawngsual a, chhan duh mah se sipai chak pui puin an dawm beh tlat a pa chuan a chhan thei lo. Vawikhat tih maiah a duhtawk ang chu an tih laiin sipai hotupa chuan a lo duhtawk awzawng lo a, a pa thahsakah leh a nu leh a nau pawh khawih ve hiala vauin Sangi chu a thunun ta tlat a. Sipai camp lamah kal turin a khat tawkin a ko \hin. Theih ni se hnial a duh a, tal chhuah theih a duh takzet. Mahse sipai nunrawng lak a\ang chuan tal chhuah ngaihna a awm lo a, hnial thei a ni hek lo.

    Chanchin kimchang hre lo an khaw mite lah chuan nula hmel\ha tak sipai camp lama a kal fo mai chu an lo sawi duh khawp mai a! Hnam phatsan a, nawhchizuar ang hialin an chhuah ta thuai reng a ni. Khawtlangin an thinhrik a, an en hrang zo ta. Chung zawng zawng chu Sangi chuan a phur a, rit ti viau mah se amah thinhrik ve ngai lo tur leh en hrang ngai lo tur Thankima a awm tlat avangin a tuar hram hram a ni. Sangi chanchin chu volunteer lam pawhin an lo hre ve a, Thankima beng pawh a thleng rang hle. Khual thu thang a\ang chauha hria a nih avang erawh chuan Sangi dinhmun a hmu thiam bik hauh lo a, amah phatsan leh uiresan riakah ruatin a lo tuar ve tlawk tlawk mai a ni.

    A hmangaih berin sipai laka a phatsan ta nia a hriat avang chuan an khuaa let tumna a nei tawh lo. Zalenna sual chuan inhlan ral raih a tum a, Remna ziah a nih thleng khan nawhchizuar tenawm hmu tawh ngai lo turin an khua pawh a lut nawn ta lo. Remna leh muanna a awm hnu chuan Aizawlah a inbengbel a, mihring thar nih tumin a hming te pawh a thlak a. Aizawlah chuan nupui neiin in leh lo te pawh a bengbel ve ta a ni.

    Sangi erawh chuan amah hrethiamtu tur leh pawmtu tur chu a lo nghak ve ngat ngat a. Remna ziah a nih hnua hnam sipai lo haw nguah nguah te zingah chuan nghakhlel takin a lo thlir a, mahse a nghak chhuak ngai ta lo. Chuti chuan vawiin thleng hian a la nghak a, rilru mumal pawh nei tawh loin a nghah chhuah ngai loh tur nghak chuan enkawl ngaiin a lo awm ta a ni.

    Chung thu min hrilh hnu chuan nula chuan a pi awm a va zen rawk rawk a, thlalak pakhat hi a rawn phawrh chhuak a. Chu thlalak chu black and white a ni a, a chuar tawh viau bawk. Nula hmel\ha tak leh tlangval pakhat thlalak a ni a. Nula chu Pi Sangi a ni tih hrilh ka ngai hran bik lo. Mak ka tih erawh chu mipa chu a ni. Ka hmuh hnu ang riauin ka hria a, ka en chik deuh hnu phei chuan keima thlalak ni mai te hian ka hria. Black and white thlalak ka nei ve ngai lo tih chauh loh chu.

    Chumi tuk chuan Aizawl lam pan sumo-ah ka chuang leh vang tawh a. Thil dang pawh ka ngaihtuah thei lo. Aizawl lah chu ka kal lam ai khan hla daih zawkin ka hria. Kar hnih vel cham tura kal ni si ka haw leh rang lutuk chu ka nu leh pa pawh an lawm vak loh hmel khawp mai a. Ka room pawh lut hmasa loin kan store room ka pan a, ka pu thir thingrem hlui tawh tak, uk khak mai chu ka hai bawrh bawrh a. Thil awmzia hriat tumin ka nu leh pain min lo thlir ve reng a, \awng erawh an \awng lo.

    Thir thingrem chhungah chuan ka pu bungraw hrang hrang a awm a. Diary te, lehkhabu hlui tak tak leh chaw pek ngai chi sana tih vel a ni. Photo album te pawh a awm a, ka’n keu thuak thuak a, ka zawn ber erawh ka hmu lo. Ka pu diary ho chu ka han keu a, 1965 hmalam engmah a awm lo. Beidawnga ka din dawn lai takin diary kar a\ang chuan thlalak pakhat hi a lo tla chhuak a. Chu thlalak chu black and white a ni a, ka pu tlangval lai thlalak a ni. Ka pu bulah chuan ding an awm ve ni ngeiin a lang a, mahse chumi ding chu hriat theih loh turin pen hmanga thai chhiat vek a lo ni a. Thlalak hnuai lam kilah chuan TK & tih hi a inziak a, & dawt chu thai chhiat a ni ve leh bawk a.

    Ka chet vel dan min lo thlir rengtu ka pa chuan a dawh thei ta ngang lo a ni ang, ‘Bawiha eng nge thil awmzia hi? Kar hnih vel chawlh hmang tura kal kha i rawn haw hma em em a, engmah pawh sawi loin i pu bungrua, kan roh em em i rawn hai let chiam ringawt mai’ min ti khur khur a. A thinrim pawh chu ka hrethiam viau.

‘Ka pa, ka pu hming hmasa kha eng nge ni?’

‘Thankima.’

[He thawnthu hi Lengzem February, 2021-ah a chhuak]

Read More: Artui Pum Thum